Kodeks cywilny zawiera kompleksowe uregulowanie w zakresie związanym z postępowaniem w sprawach spadkowych. Jest to bowiem szczególne postępowanie cywilne. Z chwilą śmierci spadkodawcy ustawodawca przedstawia dwie alternatywne metody dotyczące uregulowania kwestii spadkowych.
Otwarcie spadku
W pierwszej kolejności wskazać należy, iż spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. W ciągu sześciu miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy, spadkobiercy powinni wystąpić bądź na drogę postępowania sądowego bądź poprzez zgodne oświadczenia złożone przed notariuszem celem ustalenia kręgu spadkobierców po zmarłym. Prawo cywilne jest precyzyjne w tej kwestii. Spadek można przyjąć wprost, ale również można spadek odrzucić. Ponadto istnieje możliwość przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Akt poświadczenia dziedziczenia
Prawo cywilne w sposób jasny reguluje przedmiot postępowania w razie sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia przed notariuszem. Spadkobiercy są wówczas zobowiązani do złożenia oświadczeń woli przed notariuszem. Jest to postępowanie zdecydowanie bardziej szybsze niż postępowanie sądowe, aczkolwiek koszty są wyższe. Akty poświadczenia dziedziczenia są wprowadzane przez notariusza do tzw. rejestru sądowego. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ponosi ze sobą skutki prawne.
Postanowienie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku
Jeżeli chodzi o alternatywną metodą uregulowania kwestii spadkowych, wskazać w tym miejscu należy na instytucję zainicjowania postępowania sądowego. Prawo cywilne dopuszcza wystąpienie ze stosownym wnioskiem do tzw. sądu spadku. Po przeprowadzonej rozprawie sąd wydaje postanowienie. Prawomocne postanowienie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku jest tożsame z zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia. Wobec wszelkich organów administracji publicznej, urzędów, ale również osób trzecich jest wiążące. Wniosek podlega opłacie sądowej w kwocie 55,00 złotych.
Dodatkowe formalności: wniosek wieczystoksięgowy, zeznanie SD-Z2
Po dokonaniu powyższych czynności, można przejść do kolejnych kwestii. Uregulowaniu podlega w pierwszej kolejności prawo własności nieruchomości, jeżeli oczywiście nieruchomość jakakolwiek wchodziła w skład masy spadkowej po zmarłym spadkodawcy. Ponadto spadkobiercy powinni złożyć w urzędzie skarbowym stosowne zeznanie podatkowe na urzędowym formularzu, tj. SD – Z2. Mają na to sześć miesięcy licząc od dnia uprawomocnienia się postanowienia, bądź zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.